เคยไหมที่ตื่นขึ้นมาในยามเช้า แล้วรู้สึกถึงความแห้งผาก ตึง ระคายเคืองในโพรงจมูก หรือบางครั้งอาจมีก้อนแข็งๆ ที่สร้างความรู้สึกไม่สบาย และต้องพยายามเอาออกอย่างทุลักทุเลในทุกวัน ซึ่งภาวะเหล่านี้ คือ สิ่งที่เรียกกันว่า “ขี้มูกแห้ง” นั่นเอง
ทำความรู้จัก “ขี้มูกแห้ง” คืออะไร ?
หากต้องการทำความเข้าใจเกี่ยวกับขี้มูกแห้ง ควรทำความรู้จักกับ “สารเมือกในจมูก” กันก่อน ซึ่งสารเมือกในจมูกเป็นสารเหนียวคล้ายเจล หรือสารหล่อลื่นที่หลั่งออกมาจากเซลล์เยื่อเมือก สามารถเกิดขึ้นได้ในทุกส่วนของร่างกาย รวมถึงจมูกที่เรียกกันว่า “น้ำมูก”
โดยปกติแล้วเยื่อบุจมูกจะผลิตน้ำมูกประมาณ 1 ลิตรต่อวัน มีหน้าที่สำคัญในการรักษาความชุ่มชื้น ปรับอุณหภูมิอากาศที่หายใจ และเป็นด่านแรกในการดักจับสิ่งสกปรก เช่น ฝุ่นละออง แบคทีเรีย หรือสารก่อภูมิแพ้ ก่อนที่อนุภาคเหล่านี้จะเข้าถึงปอดและก่อให้เกิดความเสียหาย
อย่างไรก็ตาม น้ำมูกในจมูกจะทำงานร่วมกับ “ซิเลีย” ซึ่งเป็นเซลล์ขนขนาดเล็กที่คอยพัดโบกช่วยให้เมือกทำงานได้ดี เมื่อเมือก ฝุ่น และสิ่งสกปรกถูกดักจับและแห้งลง ก็จะเกาะติดและอัดตัวกันกลายเป็น “ขี้มูกแห้ง” นั่นเอง
ขี้มูกแห้งเกิดจากอะไร ? สาเหตุที่หลายคนอาจไม่รู้
หลายคนคงคุ้นเคยกับความรู้สึกไม่สบายจากขี้มูกแห้ง ซึ่งสร้างความรำคาญใจอยู่เสมอ แต่ภายใต้ความรำคาญนี้มีข้อความสำคัญที่ร่างกายกำลังส่งถึงเรา นั่นคือ สัญญาณที่บ่งบอกถึงภาวะผิดปกติของเยื่อบุจมูก ไม่ว่าจะเป็นการขาดความชุ่มชื้นอย่างรุนแรง หรือการอักเสบที่ดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง การทำความเข้าใจต้นตอของขี้มูกแห้งจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้สามารถดูแลและป้องกันได้อย่างถูกจุด
1. อากาศแห้ง (Dry Air)
ขี้มูกแห้งจะก่อตัวง่ายในสภาพอากาศที่แห้งมากกว่าอากาศชื้น เพราะอากาศแห้งจะทำให้โพรงจมูกระคายเคือง ร่างกายจึงต้องผลิตน้ำมูกเพิ่มขึ้นเพื่อชดเชยความแห้งนั้น และยิ่งน้ำมูกมีปริมาณมาก โอกาสที่น้ำมูกส่วนหนึ่งจะแห้งตัวจนกลายเป็นขี้มูกแห้งก็ยิ่งสูงขึ้น
เช่นเดียวกับในหน้าหนาว การเปิดเครื่องทำความร้อนก็ทำให้ความชื้นในอากาศลดลง ซึ่งเป็นอีกสาเหตุที่สำคัญทำให้เกิดขี้มูกแห้งและแข็งได้
2. อาการภูมิแพ้ (Allergies)
เวลาพูดถึงภูมิแพ้ หลายคนอาจคิดถึงแค่อาการน้ำมูกไหล แต่จริงๆ แล้วภูมิแพ้ก็ทำให้เกิดขี้มูกที่แห้ง แข็ง และเป็นก้อนได้ด้วยเหมือนกัน สาเหตุเกิดจากเวลาที่คุณเป็นภูมิแพ้ ร่างกายจะสร้างน้ำมูกออกมามากกว่าปกติ พอมีน้ำมูกเยอะก็มีโอกาสแห้งค้างอยู่ในจมูก และกลายเป็นขี้มูกแห้งได้นั่นเอง
3. ยาบางชนิด (Certain Medications)
ยาบางชนิด โดยเฉพาะกลุ่มยาแก้แพ้ (antihistamines) ออกฤทธิ์โดยการปิดกั้นสารฮิสตามีนซึ่งเป็นสารที่ร่างกายหลั่งออกมาเมื่อเกิดอาการแพ้ แต่ฤทธิ์ของยาเหล่านี้มักมีผลข้างเคียงที่เรียกว่า anticholinergic ซึ่งส่งผลให้การสร้างเมือกและสารคัดหลั่งในร่างกายลดลง รวมถึงที่บริเวณเยื่อบุโพรงจมูกด้วย
เมื่อเมือกในจมูกถูกสร้างน้อยลงหรือแห้งลง ความชุ่มชื้นภายในโพรงจมูกก็จะลดลงอย่างมาก ทำให้เมือกที่เคยทำหน้าที่ดักจับสิ่งแปลกปลอมและไหลออกมาในรูปของน้ำมูกนั้น เปลี่ยนสภาพเป็นเมือกที่เหนียวข้นและแห้งเร็วขึ้น ทำให้เกิดการสะสมและแข็งตัวกลายเป็นขี้มูกที่แข็งและแห้งกรังได้
เคล็ดลับดูแลโพรงจมูกให้ชุ่มชื้น ป้องกันขี้มูกแห้งกลับมาอีก
อาการขี้มูกแห้งเป็นปัญหาที่สร้างความรำคาญและอาจนำไปสู่การระคายเคืองในโพรงจมูกได้ง่าย ซึ่งสาเหตุหลักมักมาจากสภาพอากาศที่แห้ง การสูญเสียความชุ่มชื้นของเยื่อบุจมูก หรือแม้แต่การใช้ยาบางชนิด แต่ไม่ว่าต้นเหตุจะมาจากอะไร การดูแลโพรงจมูกให้กลับมามีความชุ่มชื้นอย่างสม่ำเสมอนับเป็นหัวใจสำคัญในการป้องกันไม่ให้ปัญหาขี้มูกแห้งกลับมากวนใจอีกครั้ง
1. วิธีกำจัดขี้มูกแห้ง แบบธรรมชาติบำบัด
✅ ใช้เครื่องเพิ่มความชื้น : อากาศที่แห้งเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เยื่อบุโพรงจมูกแห้งและระคายเคือง การเปิดเครื่องเพิ่มความชื้นในห้อง โดยเฉพาะขณะนอนหลับ จะช่วยเพิ่มปริมาณไอน้ำในอากาศ ซึ่งส่งผลให้เยื่อบุจมูกชุ่มชื้นขึ้น ลดความแห้ง และลดโอกาสการเกิดสะเก็ดแข็ง (crusts) หรืออาการเจ็บแสบในจมูกได้
✅ ดื่มน้ำให้มาก : เมื่อร่างกายขาดน้ำ สารคัดหลั่งต่างๆ ในร่างกายรวมถึงน้ำมูกหรือเสมหะในโพรงจมูกก็จะข้นหนืดและแห้งแข็งได้ง่าย ดังนั้น การดื่มน้ำเปล่าให้เพียงพอตลอดทั้งวัน จะช่วยรักษาสมดุลของเหลวในร่างกาย ทำให้สารคัดหลั่งมีความชุ่มชื้น ไม่เหนียวข้นเกินไป และสามารถไหลเวียนหรือถูกขับออกได้ง่ายขึ้น ซึ่งเป็นการป้องกันการเกิดความแห้งและสะเก็ดแข็งจากภายใน
✅ หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์และการสูบบุหรี่ : การดื่มแอลกอฮอล์ มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ ซึ่งทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำและอาจนำไปสู่ภาวะขาดน้ำ ส่งผลให้เยื่อบุจมูกแห้งลงได้ นอกจากนี้ การสูบบุหรี่ ทั้งควันบุหรี่มือหนึ่งและมือสอง มีสารเคมีที่ก่อให้เกิดการระคายเคืองโดยตรงต่อเยื่อบุโพรงจมูก ทำให้โพรงจมูกแห้งและอักเสบได้ง่าย การหลีกเลี่ยงพฤติกรรมทั้งสองนี้จึงเป็นกุญแจสำคัญในการรักษาความชุ่มชื้นและสุขภาพของโพรงจมูก
2. วิธีกำจัดขี้มูกแห้ง แบบทางการแพทย์
✅ การล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ : การล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ คือ การใช้น้ำเกลือชำระล้างผ่านโพรงจมูกเพื่อกำจัดน้ำมูก สิ่งสกปรก สารก่อภูมิแพ้ เชื้อโรค และสารระคายเคืองที่สะสมอยู่ ซึ่งจะช่วยลดอาการคัดจมูก น้ำมูกไหล และความข้นเหนียวของน้ำมูก ทำให้หายใจสะดวกขึ้น
✅ ใช้สเปรย์พ่นจมูกสูตรชุ่มชื้น (Saline Spray) : การใช้สเปรย์พ่นจมูกสูตรชุ่มชื้น (Saline Spray) เป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่อ่อนโยนและง่ายต่อการใช้งาน โดยมีส่วนประกอบหลักเป็นน้ำเกลือเช่นกัน แต่มาในรูปแบบละอองฝอยสำหรับพ่นเข้าไปในจมูกเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับเยื่อบุโพรงจมูก ช่วยทำให้น้ำมูกที่แห้งหรือเหนียวนิ่มลง ทำให้ง่ายต่อการเช็ดหรือสั่งน้ำมูกออกมา
✅ ปรึกษาแพทย์หากมีอาการเรื้อรัง : หากการรักษาที่บ้านไม่สามารถลดความถี่หรือปริมาณขี้มูกแข็งแห้งของคุณได้ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุในจมูกและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม โดยแพทย์อาจปรับยาที่คุณใช้อยู่ซึ่งเป็นสาเหตุของอาการจมูกแห้ง หรือประเมินปัญหาสุขภาพอื่นๆ ที่อาจเกี่ยวข้อง เช่น โรคภูมิต้านตนเองบางชนิด
คำถามพบบ่อย (FAQ)
| ทําไมจมูกถึงแห้งจนแสบ ? | สาเหตุหลักของอาการจมูกแห้งจนแสบ มักเกิดจาก การจามบ่อยครั้งจากหวัดหรือภูมิแพ้การอยู่ในสภาพอากาศแห้งการสูบบุหรี่หรือกัญชาการใช้ยาแก้แพ้และยาลดอาการคันจมูกบางชนิด นอกจากนี้ อาการจมูกแห้งเรื้อรังอาจเป็นผลมาจากโรคบางชนิด เช่น โรคโชเกร็น ซินโดรม (Sjogren’s syndrome) ซึ่งเป็นโรคภูมิคุ้มกันที่ทำให้เกิดภาวะแห้งอื่นๆ เป็นต้น |
| ขี้มูกแห้ง ควรแคะไหม ? | ไม่ควรแคะขี้มูกแห้ง เพราะการสัมผัสหรือแคะจมูกด้วยนิ้วจะเพิ่มเชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย หรือผลักเชื้อโรคที่มีอยู่แล้วให้ลึกเข้าไปอีก |
| ทําไมถึงมีขี้มูกเยอะทุกวัน ? | หลายคนมักเกิดความสงสัยว่า ขี้มูกเยอะเกิดจากอะไร ? ซึ่งขี้มูกเยอะเกิดจาก 6 สาเหตุหลักๆ คือ อากาศแห้งการรักษาเลือดกำเดาไหลโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้กระดูกจมูกคดภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดโรคบางชนิด |
บทสรุป
จะเห็นได้ว่า การแก้ไขปัญหาขี้มูกแห้งนั้นง่ายมาก โดยมีกุญแจสำคัญอยู่ที่การหมั่นดูแลจมูกอย่างสม่ำเสมอ เริ่มจากการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน เช่น การดื่มน้ำให้เพียงพอ การใช้เครื่องทำความชื้นในห้องนอน รวมถึงการใช้ผลิตภัณฑ์ล้างหรือพ่นน้ำเกลือเพื่อช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นและชะล้างสิ่งที่ตกค้างออกไปได้อย่างอ่อนโยน
ซึ่งการทำตามเคล็ดลับเหล่านี้จะช่วยให้เยื่อบุจมูกกลับมาทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ลดการสะสมของขี้มูกแห้ง และช่วยให้คุณกลับมาหายใจได้โล่งสบายอีกครั้ง
ขอบคุณข้อมูลจาก :
Jaime Osnato – Medically Reviewed by Jessica Lee, MD
Hdmall – Medically Reviewed by นพ. ธนู โกมลไสย
Marygrace Taylor – Medically Reviewed by Allison Buttarazzi, MD
