หลายคนอาจยังไม่ทราบว่าการล้างจมูกอย่างถูกต้องนั้นสามารถช่วยปรับปรุงสุขภาพทางเดินหายใจของเราได้อย่างไร และยังช่วยลดอาการไม่พึงประสงค์ต่าง ๆ เช่น คัดจมูก ไซนัสอักเสบ หรือไอเรื้อรัง ในบทความนี้ โล่งใจใกล้หมอ by Hashi ได้รับเกียรติจาก ศ.ดร.พญ. อรพรรณ โพชนุกูล ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคระบบหายใจ มาช่วยให้ความรู้และแนะนำวิธีการล้างจมูกที่ถูกต้อง เพื่อสุขภาพที่ดีกว่าของทุกคนค่ะ

.

จมูกเป็นทางผ่านหลักของอากาศเข้าสู่ปอด ในช่วงที่อากาศผ่านจมูกนั้น จมูกจะทำหน้าที่ต่าง ๆ ได้แก่ กรองอากาศและดักจับฝุ่นละออง แล้วจะถูกกำจัดโดยการทำงานของซิเลีย ด้วยกลไกที่เรียกว่า mucociliary transport (MCT), ปรับอุณหภูมิและความชื้นของอากาศ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการอักเสบของระบบหายใจส่วนล่าง, รับกลิ่น, ช่วยในการออกเสียง และถ่ายเทอากาศและรับของเหลวจากอวัยวะที่อยู่ใกล้เคียง 

ดังนั้นหากมีความผิดปกติในโพรงจมูก เช่น มีการอุดกั้นในโพรงจมูก เยื่อบุจมูกบวม ผนังกั้นจมูกคด หรือมีริดสีดวงจมูก จะส่งผลกระทบต่อหน้าที่ต่าง ๆ เช่น ทำให้หายใจได้ไม่เต็มที่ รับกลิ่นได้ไม่ดี ทำให้เสียงพูดของเราเปลี่ยนไป จนไปถึงทำให้การไหลเวียนของอากาศจากไซนัสเข้าจมูกเป็นไปได้ยาก ส่งผลให้มีการปวดตื้อ ๆ บริเวณโพรงอากาศนั้น ๆ รวมถึงอาจเกิดการค้างของสารคัดหลั่งในไซนัส ทำให้เกิดไซนัสอักเสบตามมาได้ 

นอกจากนี้ด้านหลังของบริเวณคอหอยส่วนที่อยู่หลังจมูกมีรูเปิดของท่อ eustachian ทั้ง 2 ข้าง ซึ่งทำหน้าที่ปรับความดันในหูชั้นกลางให้เท่ากับความดันบรรยากาศภายนอก และเป็นทางระบายสารคัดหลั่งจากหูชั้นกลางด้วย ดังนั้นหากมีการอุดตันในช่องจมูกจะส่งผลให้มีอาการหูอื้อได้ หรือมีการขังของน้ำในหูชั้นกลางและอาจเกิดการติดเชื้อของหูชั้นกลางร่วมด้วยได้

ประโยชน์ของการล้างจมูก

– ช่วยล้างน้ำมูกเหนียวข้นหรือที่คั่งค้างในจมูกที่ไม่สามารถระบายออกได้เอง ทำให้โพรงจมูกและหรือไซนัสสะอาด

– ช่วยลดจำนวนเชื้อโรค มลพิษ สารก่อภูมิแพ้ สิ่งระคายเคือง และสารตัวกลางที่เกิดจากปฏิกิริยาของร่างกายที่มีต่อสารก่อภูมิแพ้ในโพรงจมูกและหรือไซนัส

– ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นแก่เยื่อบุจมูก

– ช่วยเพิ่มการทำงานของขนกวัดของเยื่อบุผิวจมูกซึ่งทำหน้าที่พัดโบก กำจัดสิ่งแปลกปลอมในโพรงจมูก

– ช่วยลดอาการไอเรื้อรังที่เกิดจากน้ำมูกหรือเสมหะที่ไหลลงคอ อาการคัดแน่นหรือระคายเคืองในจมูก รวมทั้งช่วยให้อาการหวัดเรื้อรังดีขึ้น

– ช่วยระบายหนองจากไซนัสโดยลดน้ำมูกหรือหนองที่อุดอยู่บริเวณรูเปิดของโพรงไซนัส ทำให้อาการไซนัสอักเสบดีขึ้นเร็วและป้องกันการลุกลามของเชื้อโรคจากจมูกและไซนัสไปสู่หูชั้นกลางหรือปอด

– การล้างจมูกก่อนการพ่นยาจะทำให้ยาสัมผัสกับเยื่อบุจมูกได้มากขึ้น ออกฤทธิ์ได้ดี มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น ซึ่งจะมีผลทำให้สามารถลดปริมาณยาที่ใช้ในการรักษาโรคจมูกและหรือไซนัสลงได้

อุปกรณ์ที่ใช้ในการล้างจมูกแบ่งเป็น 2 กลุ่ม

1. อุปกรณ์ล้างจมูกชนิดปริมาตรสูง เช่น ขวดล้างจมูก (Neti pot หรือ Hashi) หรือไซริงค์ โดยผู้ป่วยจะต้องตะแคงหน้าของจมูกข้างที่จะล้างขึ้น สารน้ำจะค่อย ๆ ไหลเข้าโพรงจมูกตามแรงโน้มถ่วง ข้อมูลจากหลายการศึกษาพบว่าการล้างจมูกด้วยน้ำเกลือปริมาณมาก ที่แรงดันต่ำ (large volume, low positive pressure) มีผลกระจายถึงโพรงไซนัสมากกว่าสเปรย์พ่นจมูก และแสบจมูกน้อยกว่า

2. อุปกรณ์ล้างจมูกชนิดปริมาตรต่ำ เช่น น้ำเกลือหยดหรือสเปรย์ เหมาะกับเด็กเล็กที่ไม่สามารถล้างด้วยปริมาณมากได้ 

ข้อแนะนำในการล้างจมูก

• ล้างเมื่อมีน้ำมูกเหนียวข้นหรือมีอาการคัดแน่นจมูก อย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง (เช้า-ก่อนนอน) หรือเมื่อรู้สึกแน่นจมูก

• ล้างขณะท้องว่างหรือหลังอาหาร 2 ชั่วโมงขึ้นไป เพื่อป้องกันอาเจียนหรือสำลัก

• ห้ามใช้น้ำประปาล้างจมูกแทนน้ำเกลือเพราะจะทำให้เยื่อจมูกบวม

• ความเข้มข้นของน้ำเกลือ มีผลต่อการทำงานของซิเลีย เช่น hypertonic saline ช่วยกระตุ้นซิเลีย ส่วน hypotonic อาจทำลายเซลล์ epithelium

• เก็บน้ำเกลือที่อุณหภูมิห้อง หากเย็นเกินไปอาจต้องอุ่นก่อนใช้ (ควรทดสอบกับหลังมือเสียก่อน ควรจะอุ่นในขนาดที่หลังมือทนได้)

• สั่งน้ำมูกเบา ๆ ไม่ต้องอุดรูจมูกอีกข้าง เพราะจะเป็นการเพิ่มความดันในช่องหู อาจทำให้ปวดหู และแก้วหูทะลุได้

• ล้างอุปกรณ์ด้วยน้ำสบู่หรือน้ำยาล้างขวดนม ผึ่งให้แห้ง ควรล้างทุกวันและเปลี่ยนทุก 2-3 เดือน

——–

โล่งใจใกล้หมอ สนับสนุนโดย Hashi เกลือและอุปกรณ์ล้างจมูก ที่ออกแบบมาเพื่อการล้างจมูกโดยเฉพาะ

#คัดจมูก #น้ำมูกมาก #หวัด #ภูมิแพ้ #ฝุ่น #ล้างจมูก #หายใจโล่ง #Hashi #โล่งใจใกล้หมอbyHashi